هنر ساسانی

کوزه ای از جنس نقره با نقش زنی در حال رقص. سده ی پنجم ب.م. موزه ی لوور

ظرفی با نقوش شیشه ای با تصویر خسرو دوم در میانه ی ظرف،

ظرفی با نقش برجسته ی شاپور دوم در حال شکار شیر، سده ی چهارم، موزه ی ارمیتاژ

نتدیس سر اسب از جنس نقره، سده ی چهارم

تندیس یکی از شاهان ساسانی از جنس برنز، موزه ی بریتانیا

کوزه ای از جنس نقره، سده ی ششم ب.م.، موزه ی بریتانیا

ظرف نقره ای، سده ی سوم ب.م.، موزه ی بریتانیا

ظرف نقره ای، سده ی هشتم ب.م.، موزه ی بریتانیا (متاثر از هنر ساسانی)

بشقاب نقره ای با نقش سیمرغ پرنده ی افسانه ای، سده ی هفتم ب.م.، موزه ی بریتانیا

ظرف نقره ای با نقش پرنده ی دم بلند ایرانی، موزه ی بریتانیا

ظرف نقره ای با نقش شاهزاده ورهرام (بهرام) در حال شکار، سده ی پنجم ب.م.، موزه ی ارمیتاژ

کوزه ی نقره ای، سده ی ششم ب.م.، موزه ی ارمیتاژ

پارچه ی ابریشمی با نقش سیمرغ، سده ی ششم ب.م.، موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن

تندیس سر شاپور دوم، سده ی چهارم ب.م.، موزه ی متروپولیتن نیویورک

تندیس برنزی یکی از شاهان ساسانی یا رستم، موزه ی لوور (در چندین پایگاههای دیدم که در لوور است ولی در پایگاه لوور به صورت آنلاین نیافتمش)

ظرف نقره ای با نقش شکار قوچ، سده ی پنجم ب.م.، موزه ی متروپولیتن

لوح حمورابی

قانون حمورابی بزرگترین نشان تمدن میانرودان (بین النهرین) است که بر روی ستونی از جنس بازالت به بلندای 2.25 متر و پهنای 65 سانتی متر به دستور حمورابی (1792-1750 ق.م.) حک شده است. او فرمانروای بنام بابل در شهر سیپار، شهر شاماش خدای عدالت، بود. این لوح در سده ی دوازدهم پیش از میلاد به وسیله ی شاهزاده ی کشور همسایه، ایلام که در ایران قرار داشت، از بابل به شوش آورده شد. این لوح به همراه آثار دیگری از بابل در آکروپولیس شوش قرار داشت. لوح حمورابی مهمترین لوح حاوی قوانین به جامانده از خاور نزدیک باستانی است و متن آن بیانگر نکات ارزنده ای درباره ی مذهب، اقتصاد، جامعه و تاریخ آن دوره است. تصویر لوح نشانگر این است که شاه دستورات خود را به شاماش منسوب می کند. متن لوح به خط میخی و به زبان اکده ای نوشته شده. در ادامه تعدادی از این 282 قانون آمده است.

برخی قوانین مربوط به احکام دزدی

اگر کسی شخصی را متهم کند و متهم شده به رودخانه برود و در آب غرق شود، اتهام درست بوده و اتهام زننده خانه ی متهم را صاحب می شود. اگر رودخانه بی گناهی متهم را ثابت کند و او بدون آسیب بیرون بیاید، اتهام زننده به مرگ محکوم است و متهم خانه ی اتهام زننده را صاحب می شود.
اگر شخصی اتهام جرمی را نزد بزرگان (پیران) بیاورد و نتواند اثبات کند، اگر اتهام جرم بزرگ باشد مجازات او مرگ است.

اگر شخصی چیزی را از معبد یا دربار بدزدد هم دزد و هم دریافت کننده ی جنس محکوم به مرگ هستند.

اگر کسی از پسر یا برده ی مرد دیگری بدون شاهد یا قرار داد چیزی بخرد، طلا یا نقره، برده ی مرد یا زن، گوسفند یا گاو، خر … فرد خریدار در حکم دزد است و به مرگ محکوم است.

اگر کسی گاو یا گوسفند یا الاغ یا خوک یا بزی بدزدد و آن متعلق به خدا یا دربار باشد باید ۳۰ فولد بپردازد. اگر متعلق به مردی آزاد باشد باید ده فولد بپردازد و اگر چیزی برای پرداخت نداشته باشد، باید کشته بشود.

اگر متعلق به مرد آزاد دیگری باشد باید ۱۰ فولد بپردازد و اگر چیزی برای پرداخت ندارد به مرگ محکوم است.

اگر کسی جنسی را از دست بدهد و آنرا در مالکیت دیگری بیابد و این شخص ادعا مند که آنرا از بازرگانی و در برابر شاهدانی خریده. و صاحب مال نیز ادعا کند که شاهدانی دارد که شهادت دهند این جنس از آن اوست، انگاه باید خریدار تاجر و شاهدان خود و مالک نیز شاهدان خود را بیاورد و قاضی شهادت آنها را بیازماید. در اینصورت تاجر دزد به حساب می آید و به مرگ محکوم است.

اگر  خریدار تاجر و شاهدان را نیاورد و مالک شاهد بیاورد، خریدار دزد است و به مرگ محکوم.

اگر مالک شاهدی نیاورد در آنصورت او بدکار است و به مرگ محکوم.

اگر شاهدان در دسترس نباشند، قاضی فرجه ی شش ماهه ای می دهد و اگر در آن ۶ ماه نیز شاهدان نیایند، فرد بدکار است و باید جریمه بپردازد.

اگر کسی برده ی مرد یا زنی از دربار یا از مرد آزاد دیگری را در خارج از دروازه ی شهر بگیرد، او به مرگ محکوم است.

اگر برده ی مرد یا زن فراری از دربار یا متعلق به مرد آزاد دیگری به خانه ی کسی بروند و او آنرا به مجل اعلان عمومی نیاورد رییس خانه به مرگ محکوم است.

اگر کسی برده ی مرد یا زنی را در مناطق بیابد و آنرا به صاحبش برگرداند صاحب برده باید دو شکل نقره به فرد بپردازد.

اگر برده از گفتن نام صاحب خود خودداری کند باید آنرا به قصر آورند و جستجوی بیشتری شود تا او را به صاحبش باز گردانند.

اگر کسی سوراخی به خانه ای حفر کند (برای دزدی) شخص در برابر همان سوراخ باید کشته و دفن شود.

اگر از کسی دزدی شد و دزد گرفته نشد او باید با سوگند آنچه از او دزدیده شده را بیان کند و جامعه یا آنکه در محدوده ی قدرت او این دزدی رخ داده باید دزدی را جبران کند.

اگر شخصی دزدیده شد، جامعه باید یک مینا نقره به بازماتندگان شخص بپردازد.

اگر آتش خانه ای را ویران می ساخت و کسی که آمده بود آتش را خاموش کند چشم به مال صاحبخانه داشت و آن مال را تصرف کرد باید خود در آتش افکنده شود.

اگر سردسته یا سرباز معمولی ای که باید به فرمان شاه به جنگ می رفت، سربازی را اجیر کند تا به جای او به جنگ رود، اگر از پرداخت خودداری کند آن سردسته/سرباز به مرگ محکوم است و فرد اجیر خانه ی او را صاحب می شود.

اگر شخصی مزرعه ی خود را به نرخ مشخصی اجاره داد و پول را دریافت کرد ولی هوای بد محصول را از میان برد خسارت بر عهده ی کشاورز است.

اگر کشاورز به دلیل ناموفقیت در سال نخست کشت را به دیگری بسپارد، مالک نمی تواند ایرادی بگیرد و مطابق قرارداد سهمش را دز پایان دریافت می کند.

برخی قوانین مربوط به روابط خانوادگی

اگر کسی به دلیل قرض که پرداخت نکرده خود، همسر، پسر یا دخترش را بفروشد یا به کار اجباری بفرستد آنها تا سه سال باید برای کسی که آنها را خریده کار کنند و در سال چهارم آزاد می شوند.

اگر مردی همسری بگیرد ولی با هم آمیزشی نداشته باشند آن زن همسر او نیست.

اگر زنی با مرد دیگری رابطه داشته باشد، باید هر دو با طناب بسته شوند و به آب انداخته شوند. ولی شوهر می تواند  زن خود را ببخشد و شاه بردگان خود را.

اگر مردی به همسر باکره ی کسی که هنوز در خانه ی پدرش زندگی می کند دست درازی کند، مرد به مجازات مرگ می رسد.

اگر زنی متهم به رابطه ی نامشروع شود ولی در حال همخوابگی دستگیر نشده باشد، آن زن باید برای شوهرش در آب رودخانه بپرد.

اگر مردی در جنگ اسیر شود و در خانه ی او وسیله ی معاش هست ولی زن او خانه را ترک کند و به خانه ی دیگری برود، آن زن باید به آب انداخته شود.

ولی اگر در خانه معاش نیست و زن به خانه ی دیگری برود، بر زن گناهی نیست.

اگر مردی بخواهد از زنی که برای او فرزند آورده است جدا شود باید علاوه بر جهیزیه ی او بهره ی مالی مزرعه، باغ و منقولات را به او بپردازد. زمانی که او بچه هایش را بزرگ کرد، بخشی از آن به فرزندان تعلق می گیرد، معادل آنچه به یک پسر تعلق می گیرد، با او می رسد. و او می تواند با مرد مورد علاقه اش ازدواج کند.

اگر مردی بخواهد از زنش که از او دارای فرزندی نشده جدا شود باید معادل پول خرید او و همچنین جهیزیه ای که از خانه ی پدرش به همراه آورده را به زن بپردازد و از او جدا شود.

اگر برای خرید او قیمتی نپرداخته باید معادل یک مینا طلا به عنوان هدیه بپردازد.

اگر زن مردی که در خانه ی او زندگی می کند بخواهد که از او جدا شود، یا در قرض فرو رود، یا تلاش کند خانه را ویران کند یا شوهرش را نادیده بگیرد یا از نظر قضایی محکوم باشد، اگر شوهر بخواهد مه او را آزاد کند لازم نیست که به او مبلغی بپردازد ولی اگر شوهر او را آزاد نکند و زن دیگری بگیرد، زن اول باید در خانه ی شوهر به صورت خدمتکار باقی بماند.

اگر زنی با مردی ازدواج کند و به او یک خدمتکار بدهد و برای او فرزند بیاورد، و آن مرد بخواهد زن دومی بگیرد، نمی تواند.

اگر مردی زنی بگیرد و از او بچه دار نشود و بخاهد زن دومی بگیرد و او را به خانه بیاورد، زن دوم هرگز نباید به جایگاه زن نخست (مرتبه) باشد.

اگر زن مردی بیمار شود و مرد بخواهد زن دیگری اختیار کند، نباید زن نخست را از خانه اخراج کند بلکه باید در خانه ای که ساخته نگه دارد و او را تا زمانی که زنده است حمایت (مالی؟) کند.

اگر این زن نخواهد در خانه ی مرد بماند، مرد باید جهیزیه ی او را بپردازد و او را به خانه ی پدرش بفرستد.

اگر زنی که در خانه ی مردی زندگی کرده با مرد توافق کرده باشد که هیچ بستانکاری نتواند او را بگیرد، اگر مرد پیش از ازدواج قرضی داشته، پس از اینکه زن به خانه وارد شد بستانکار نمی تواند او را بگیرد. همچنین اگر زن قرضی داشته باشد، بستانکار نمی تواند شوهر او را دستگیر کند.

اگر کسی با مادر یا پدر خود زنا انجام دهد، هر دو فرد سوزانده می شوند.

منابع:

تمام قوانین حمورابی را می توانید در پابگاه دانشگاه ایالتی واشینگتن ببینید.

پیوند لوح حمورابی در موزه ی لوور.

کتاب The Code of Hammurabi نوشته ی J.W. King

تندیس ایزدبانوی ناروندی (ساخته شده چهار هزار و صد سال پیش در شوش)، موزه ی لوور

این تندیس یکی از معدود تندیس های دینی به جا مانده ی حاصل از تاثیر تمدن میانرودان در ایران و خصوصا در شوش است. سر این تندیس در سال 1904 میلادی و بدن آن در 1907 میلادی در آکروپولیس شوش به وسیله ی مورگان فرانسوی یافته شد. تندیس ناروندی متعلق به معبدی بوده که بخشی از آن به صورت پایه های سنگی به جا مانده است. به عنوان مثال دو بخش سنگی کناری که دارای نقش شیر است،به عنوان پایه برای این ستونها بوده است.

لباس و تزیینات این الهه و همچنین استفاده از رنگ آمیزی، که حالت طبیعی تری داده شود، همگی برگرفته از فرهنگ میانرودان است. جای گوش ها و چشم ها که خالی است قبلا با سنگهای تزیینی پر شده بوده. سربندی که مجسمه به سر دارد با سه جفت شیپور بر سر، از مشخصات خدایان سومری است. این الهه جام و ساغری در دست دارد. علاوه بر شیرهای کناری، شیرهایی نیز در زیر پای ناروندی قرار دارند. در فرهنگ میانرودان شیر نشان الهه اینانا یا ایشتار خدای جنگ، خدای باروری است. بر تخت نام هدیه کننده به اکده ای و نام الهه ناروندی به ایلامی نوشته شده است.

_____

متن برگرفته از توضیحات پایگاه موزه ی لوور

مجسمه ی بانوی نیایشگر ساخته شده در شوش (پنج هزار و سیصد سال پیش)، موزه ی لوور

مجسمه هایی که افرادی در حال نیایش را نشان می دهند، به وفور در سومر در هزاره ی سوم پیش از میلاد مرسوم بوده اند. ولی ساخت این مجسمه ها قرنها پیش از آن، یعنی بین پنج هزار و صد تا پنج هزار و سیصد سال پیش، از شهر باستانی شوش نشات گرفته است. شکل بالا معروفترین ِ این مجسمه ها را نشان می دهد. در هزاره ی سوم پیش از میلاد در شوش با وجود ساخت مجسمه هایی از جانوران مختلف، تنها مجسمه های ساخته شده از انسان همین مجسمه های نیایشگر هستند.

جنس این مجسمه سنگ مرمر است. نیایشگر به فرم بانویی است که زانو زده و دستها رو همراه با هم، به فرم دعا تا نزدیکی چانه اش بالا آورده. از میان مجسمه های نیایشگر این مجسمه منحصر به فرد است زیرا بزرگتر از بقیه است و به جای اینکه بر سنگی کنده کاری شده باشد، به شکل نوینی فضا را اشغال می کند. این مجسمه از معدود مجسمه های آن دوران است که در آن دستها از بدن جدا هستند و انگشتان تا چانه بالا آورده شده اند و تلاش شده جالت واقعی بدن را تجسم ببخشد. فرم پایین بدن مجسمه هم که در ابتدا نامانوس به نظر میاد، در حقیقت فرم لباسی (دامن مانند) است که شخص به تن دارد.

پ.ن. : این مجسمه در سال 1909 میلادی، یعنی دقیقا صد سال پیشف توسط مورگان در شوش کشف شد. جالب اینجاست که هنوز هم آثار باستانی ما بی صاحب است و اخیرا خبری از غارت دو سایت باستانی در شوش داده شد و ما خاموشانیم …

_______

توضیحات برگرفته از پایگاه موزه ی لوور.

لوح یازدهم گ‍یل‍گمش، یکی از کهن ترین داستانهای اسطوره ای جهان، در موزه ی بریتانیا

این لوح متعلق به کتابخانه ی قصر آشوربنیپال در شهر نینوا بوده. او در قصر خود مجموعه ای از لوح ها شامل داستانها و اطلاعات علمی را گردآورده بود. لوح بالا مربوط به داستان گیلگمش فرمانروای افسانه ای اوروک است. داستان گیلگمش طولانی ترین اثر ادبی زبان اکده ای (زبان مردم بابل و آشور) است. که شرح تلاش ِ او در جستجوی جاودانگی است.

گیلگمش آفرینشی نیمه انسانی دارد یعنی دوسوم خدا و یک سوم انسان است. او در ابتدای کار پادشاهی ستمکار و شهوتران است. پس از شکایت مردم به خدا، خدا انکیدو را که موجودی تماما انسان است می آفریند. این دو پس از جنگی اولیه به تدریج با یکدیگر دوست و  به دو موجود جدایی ناپذیر تبدیل می شوند. گیلگمش در کنار انکیدو خویی آرام می یابد و با یکدیگر  به جنگ موجودات  هراس انگیز متفاوتی می روند. پس از مدتی انکیدو که در اثر نفرینی بیمار شده می میرد و گیلگمش در اندوه او روزگار می سپرد. او که در اندوه از دست دادن همزاد خود غرق است، به جستجوی بی مرگی می رود و سفرهای بسیاری می کند.

این لوح که لوح یازدهم این داستان است شرح دیدار گیلگمش و اوتناپیشنیم است.

اوتناپیشنیم از سوی خدایان از پدیدار شدن سیلی خبردار می شود. او قایقی می سازد و هر آنچه می تواند را در قایق قرار می دهد و از سیل نجات می یابد در حالیکه نوع انسان از میان می رود. پس از فروکش کردن سیل ابتدا کبوتر و چلچله ای را از قایق رها می کند تا به جستجوی خشکی بپردازند ولی آنها بدون یافتن نشانه ای، بازمی گردند. او سپس کلاغی را به جستجو می فرستد و او باز نمی گردد که به معنای یافتن خشکی است.

عناوین دوازده لوح را می توانید در اینجا ببینید.

منبع: وبسایت موزه ی بریتانیا ، ویکیپدیا