سیمرغ در آثار ساسانی

واژه ی پهلوی سنمُرو( Senmurv) نام یکی از موجودات افسانه ای ایران است. سنمرو موجودی است  نیمه پرنده و نیمه پستاندار که چون پستانداران به فرزند خود شیر می دهد و در بسیاری از آثار ساسانی به صورت ترکیبی از اژدها و طاووس کشیده شده است. او که دوست انسان و دشمن هر نوع مار و نیروی شیطانی است، بر بالای درختی لانه دارد که دانه های آن بیماری و بدی را از وجود انسان دور می کند.

در افسانه های اخیرتر فارسی مانند شاهنامه ی فردوسی پرنده ی افسانه ای سیمرغ را می بینیم که در بالاترین قله ی رشته کوه البرز خانه دارد. سیمرغ شاهنامه پنجه های شیر، پر طاووس، دم مار مانند و سر شیر مانند دارد.  اوست که زال پدر رستم را پرورش می دهد و با پر افسانه ای خود که درمان کننده ی زخم هاست زاده شدن رستم را آسان می کند.

سیمرغ در منطق الطیر عطار در کوه قاف لانه دارد و پرندگان در جستجوی او که تمثیل وجود مطلق الهی است، کوه ها و بیابان ها را طی می کنند و در نهایت از هزاران مرغی که به جستجوی او رفته اند تنها سی مرغ به انتهای راه می رسند و زمانی که به حریم سیمرغ قدم می نهند و با او سخن می گویند، سیمرغ آیینه ای در برابر آنها می نهد و چون نگاه می کنند می بینند که خود آن سی مرغ، سیمرغ شده اند و وجود سیمرغ چیزی نیست جز خود آن سی مرغ. در حقیقت عطار سر یکی شدن انسان و خدا را اینگونه بیان می کند.

نقش برجسته ی گچی سیمرغ، سده ی 7 و 8 میلادی، محل کشف: چال طرهان، ایران، مکان نگهداری: موزه ی بریتانیا

بشقاب نقره ای به قطر 7.6 سانتی متر با نقش سیمرغ، سده ی 7 میلادی، مکان نگهداری: موزه ی بریتانیا

پارچه ی ابریشمی با نقش سیمرغ، سده ی 6 میلادی.، موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن

بشقاب نقره ای با نقش سیمرغ، سده ی 5 و 6 میلادی، محل کشف: ارمنستان، مکان نگهداری: موزه ی هنرهای اسلامی برلین

آبدان (ابریق) نقره ای با نقش سیمرغ، ساخت سده ی ششم میلادی، موزه ی هامیتاژ (ارمیتاژ)

بشقاب نقره ای به قطر 13.4 سانتی متر، ساخت سده ی 6 و 7 میلادی

گلدان نقره ای به بلندی 19 سانتی متر، ساخت سده ی 6 و 7 میلادی

نقش برجسته ی سیمرغ، ساخت سده ی 7 و 8 میلادی، مکان نگهداری: موزه ی هنرهای اسلامی برلین

در نقشهای تاق بستان در حاسیه ی لباس خسرو دوم در دیوار شکارگاه گراز نیز نقش سیمرغ دیده می شود

نقش سیمرغ بر حاشیه ی لباس خسرو دو در نقش برجسته ی تاق بستان

که جزییات بیشتر را می توان در این عکس دید:

نقش سیمرغ علاوه بر این در حاشیه ی لباس سوارکار زره پوش تاق بستان نیز دیده می شود.

در دیوارنگاره های ساسانیان سمرقند در کاخ افراسیاب نیز نقش سیمرغ بر لباسها دیده می شود.

نقش سیمرغ با جزییات بیشتر:

منابع عکس ها: 1 – 2 – 3

منبع توضیحات:

1-کتاب Magical, mythical creatures: invite their powers into your life نوشته ی D. J. Conway.

2- منطق الطیر عطار