بشقاب نقره ی ساسانی با نقش فلوت زن سوار بر اژدها

این بشقاب نقره ای به قطر 22.5 سانتی متر، متعلق به نیمه ی نخست سده ی هفتم میلادی است. این بشقاب در 1893 میلادی در تاتارستان یافته شده و اکنون در موزه ی ارمیتاژ قرار دارد. نقش بشقاب، فلوت نوازی را سوار بر اژدهایی افسانه ای نشان می دهد. بر بشقاب عبارت زیر به فارسی میانه با الفبای پهلوی نوشته شده است:

ن

کاشیکاری های دوره ی صفوی در موزه های لوور و ویکتوریا و آلبرت

این نگاره ی کاشیکاری به اندازه های 1.15 در 1.75 متر متعلق به سده ی هفدهم میلادی و ساخته شده در اصفهان است. نقش «جشن در باغ» از نقشهای مورد علاقه در نگارگری مینیاتور بوده که به تدریج در آثار هنری دیگر مانند سرامیک نیز دیده می شود.

در کاشیکاری بالا، دو شخص اصلی تصویر در بخشی از چمنزار که با گلهای مختلف احاطه شده رو به روی هم و به سبک شرقی (دوزانو) نشسته اند. همچنان که در تصویر زیر با جزییات بیشتری می توان دید، شخصی که در سمت راست نشسته، با قلم و مرکب مشغول نوشتن بر برگ کوچکی است

در حالی که با توجه به  تصویر زیر، شخصی که در سمت چپ نشسته است، با توجه به حرکات دستش که برای بیان رسای مطلبی به حرکت در آمده،  مشغول خواندن و ادای موضوعی است.

در سمت راست تصویر پیشخدمتی را می بینیم که ظرف سر پوشیده ای با ترکیب رنگی آبی و سفید را در دست دارد. این ظرف نمونه ی بسیار خوبی را از سرامیک های آن دوره نشان می دهد.

با توجه به نوع لباسها و ریخت شناسی (morphology) می توان فهمید که این اثر متعلق به نیمه ی نخست سده ی هفدهم میلادی است. عمامه ی نسبتا بزرگی که مردان به سر دارند، لباسهای تنگ تونیک مانند و همچنین کمربند بزرگی که چندین بار به دور کمر پیچیده شده است از ویژگیهای لباس این دوره است.

امپراتوری صفوی علاوه بر اینکه منشاء تغییرات سیاسی بود، یک باز-زایی هنری کامل را پدید آورد. آنها اصفهان، پایتخت خود، را به صورت گسترده بازسازی کردند. برای مقایسه وسعت میدان شاه در اصفهان سه برابرPlace des Vosges در پاریس است که همزمان با میدان شاه بنا شده است. بسیاری از شاهان صفوی از حامیان هنر بودند و این حمایت به ایجاد سبک خاصی از هنر انجامید که ویژگیهای منحصر به خود را داشت. یکی از این ویژگیها که در تعارض آشکار با هنر امپراتوری عثمانی بود این است که پیکره ی انسانی بخش اصلی هنر دوره ی صفوی را تشکیل می دهد. همچنین در این دوره استفاده ی دوباره از رنگ زرد که برای پنج سده به فراموشی سپرده شده بود، دوباره آغاز شد.

نمونه ی دیگری از این سبک کار را می توان در اثر زیر که متعلق به کاخ چهل ستون است و اکنون در موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن قرار دارد دید.

این تصویر صحنه ی تفرجگاهی را نشان می دهد. مرکز توجه در این اثر، زوج اشرافی، و به طور خاص دختر، است که با نازپیشگی رو به روی یکدیگر نشسته اند. افراد دیگر که چه بسا ملازمان آنها باشند ظروف میوه و نوشیدنی را به همراه دارند.

توضیحات برگرفته از وبگاه موزه ی لوور و وبگاه موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن

بشقاب نقره ی دوره ی ساسانی با نقش عقابی که زنی را در چنگال خود نگهداشته

این بشقاب نقره ی دوره ی ساسانی اکنون در موزه ی ارمیتاژ سن پترزبورگ قرار دارد.  قطر بشقاب 22  سانتی  متر است و نقش آن عقابی را نشان می دهد که با چنگالهای خود زنی را نگه داشته است در حالی که زن با دست راست خود غذایی را در جلوی منقار عقاب گرفته است. در پایین تصویر دو شخص دیگر با تبر و تیر و کمان به چشم می خورند و کل تصویر با دو درخت زندگی احاطه شده است.

تندیس مرمرین ایزدبانوی ایشتار با بدن برهنه، دوره ی اشکانی

این تندیس که بلندی آن 24.8 سانتی متر است ساخت شهر حله در میانرودان (بین النهرین) در دوره ی اشکانیان است و اکنون در موزه ی لوور قرار دارد. جنس این تندیس از مرمر است و در تزیینات آن از طلا و یاقوت سرخ استفاده شده است. این تندیس در سال 1862 به وسیله ی سفیر فرانسه در عراق کشف شد. محل کشف این اثر یک مقبره ی خانوادگی شامل پنج قبر بوده و این مجسمه در درون یک تابوت چوبی و بالای سر مرده قرار داده شده بوده. این اثر بدن برهنه ی زنی را نشان می دهد که دست راست او در کنار بدنش قرار دارد و دست چپش را به سوی بالا خم کرده است. چشمانش با یاقوت سرخ ساخته شده و گردنبندی از طلا به گردن و گوشواره ای طلایی به گوش دارد. بازوی تندیس از چند قطعه ساخته شده که این قطعات با سیم هایی که در ابتدا بی شک از جنس طلا بوده اند به هم وصل شده اند.  مجسمه دارای لبی کوچک، سینه هایی زیبا، کمری باریک و رانهای منحنی شکل است و در بخش ناف نیز از یک یاقوت قرمز استفاده شده است.

آثار هنری دوره ی اشکانیان، که فرمانروایی آنها از فلات ایران آغاز و در میانرودان ادامه می یافت، ترکیبی از هر دو تمدن یونان و میانرودان را در خود داراست. اگر چه ساختار کلی این تندیس نیز متاثر از هنر یونان است، ویژگی استفاده ی همزمان از مواد مختلف در ساخت مجسمه، در یونان وجود ندارد و به میانرودان اختصاص دارد. این تندیس ایشتار ایزدبانوی بابل که خدای تمابلات جنسی و جنگ است را به تصویر کشیده است.

توضیحات برگرفته از وبگاه موزه ی لوور

بشقاب های دوره ی ایلخانی در موزه ی لوور

در هنر دوره ی ایلخانی، نوع و موضوع نقشها و همچنین رنگ زمینه ی کار، یادآور هنر کشور چین به ویژه در دوره ی سلسله ی یوان است. ایلخانیان که مانند یوان ها ریشه ی مغول داشتند، در این دوره بر دنیای ایرانیان حکمرانی می کردند. این همریشگی با یوان ها توجیه گر تبادل هنری میان ایران و چین است.

این بشقاب ساخت اواخر سده ی سیزدهم یا اوایل سده ی چهاردهم میلادی است. این ظرف، به دلیل رنگ خاص آن که ناشی از به کار بردن سنگ لاجورد است، در گروه Lajvardina دسته بندی می شود . این رنگ آبی خاص بسیار متفاوت با رنگ آبی تیره ای است که در آن زمان اغلب در این نوع ظروف لعاب دار استفاده می شده. مرکز نقش داخل بشقاب تک ماهی ای را نشان می دهد که با دو دایره ی شش و ده تایی از ماهیها احاطه شده است. در زمینه ی اثر نقش هایی مانند خزه ی دریایی به همراه گلهایی نشان داده شده گویی خزه ها در اثر حرکت ماهیها به حرکت در آمده اند.

در ساخت این ظرف از روش آتش کم (low-fire) استفاده شده که در ایران در دوره ی سلجوقی استفاده می شده. در این روش از آتشی با دمای کم حدود 750 درجه برای ثابت ساختن نقش سفالی که قبلا پخته شده و لعاب کاری شده استفاده می شود.

_____

بشقاب دیگری با نقش حوضچه ی ماهی. ساخت سده ی چهاردهم میلادی، روش به کار رفته: آتش کم. نقش حوضچه ی ماهی در فلز کاریهای ایران و همچنین مصر-سوریه به کار می رفته.

_____

ظرفی با نقش گنبد مانند، ساخت سده ی چهاردهم. زراندود شده.

_____

بشقاب ساخت اواخر سده ی سیزدهم و اوایل سده ی چهاردهم میلادی

_____

بشقاب با نقش مرغ ماهیخوار که از نقشهای چینی به حساب می آید. ساخت سده ی چهاردهم، سلطان آباد

_____

زیبایی این اثر به دلیل دایره ی زیبایی است که سه ققنوس با دمهای کشیده ی خود به دور حلقه ی مرکزی که از سه نیلوفر آبی تشکیل شده، ساخته اند. این اثر به دلیل رنگ بلوطی آن (که پیش از آن در هنر اسلامی شناخته شده نبود) و همچنین نقش ققنوس مسلما در دسته ی آثار سبک سلطان آباد قرار می گیرد. ورود نقش ققنوس به ایران پس از داد و ستد پارچه های ابریشمی چین که این نقش را داشتند آغازید. کهن ترین آثار با نقش ققنوس در ایران متعلق به دیواره های سرامیکی کاخهای تخت سلیمان ساخت 1280 میلادی است. از جمله نقشهای دیگری که از پارچه های چینی وارد هنر ایران شد می توان نقش نیلوفر آبی، ابرهای گردنده و همچنین نقش اژدها اشاره کرد.

این بشقاب نمونه ای از هنر سلطان آباد شناخته می شود. این شهر به عنوان مرکز و ریشه ی این نوع هنر در ایران شناخته می شود هرچند هیچ اثری از این دست در خود سلطان آباد یافت نشده است.

_____

منبع وبگاه موزه ی لوور: 1–2– 3– 4– 5– 6

کاشیکاری از تخت سلیمان و کاشان، هفتصد سال پیش

حمله ی مغول به ایران خصوصا در بخش خاوری کشور، ویرانی و نابودی بسیار به همراه داشت. البته پس از گذشت مدتی، رفاه و به دنبال آن داد و ستدهای بین المللی افزایش می یابد. یکی از نتایج این امر، ورود و تاثیر هنر کشور چین به/در ایران است. به همین دلیل در این دوره شاهد استفاده از المانهای چینی مانند ققنوس و اژدها در هنر ایران هستیم.

مدتی پس از حمله ی مغول شاهد هستیم که نقش های سکولار که برای تزیین دیوارهای قصرها طراحی شده در ساختار مکانهای مذهبی نیز دیده می شود. این عمل در حقیقت عبور از مرزهای موجود آن زمان است که چنین نقشهایی را در چارچوب مذهبی  تعریف شده نمی دانست. به عنوان مثال، در یکی از کاشیهای زیر نقش ققنوس را می بینید که  در اطراف آن آیاتی از قرآن به چشم می خورد.

کاشی به اندازه ی 31.4 در 32.3 در 5.3 سانتی متر، ساخت سال 1275 میلادی در تخت سلیمان، نقش بهرام گور در حال شکار به همراه آزاده بانوی چنگ نواز را سوار بر شتر نشان می دهد. بهرام برای نشان دادن مهارت خود با تیری پای عقب آهو را به سرش می چسباند. محل نگهداری این اثر موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن است.

_____

کاشیکاری با نقش سوارکاری و شکار. بخشی از قصری در کاشان یا ری. سده ی سیزدهم میلادی. این اثر اکنون در موزه ی هنرهای اسلامی برلین قرار دارد.

_____

کاشیکاری با نقش اژدها، ساخت 1275 میلادی در تخت سلیمان. محل نگهداری: موزه ی ویکتوریا و آلبرت

_____

کاشیکاری متعلق به محراب مسجدی در نطنز. اندازه :39 در 69ذ سانتی متر. ساخت 1307 میلادی. با نقش «لااله الا الله» به خط کوفی. بخشی از سوره ی 76 ام قرآن رد بالا به خط کوچکتری نقش شده است. همین اثر با جزییات بیشتر و رنگ واضح تر در شکل زیر.

منبع عکس دوم: اینجا

_____

کاشی با نقش ققنوس به همراه آیاتی از قرآن. ساخت بین 1275-1325 میلادی. محل نگهداری: موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن

_____

کاشی ستاره مانند با اشعار فارسی، ساخت کاشان در تابستان 1338 میلادی. محل نگهداری: موزه ی هنرهای اسلامی برلین

توضیحات برگرفته از 1-وبگاه موزه ی ویکتوریا و آلبرت لندن . 2- دانشگاه واشینگتن

جزییات تصاویر یکی از بشقاب هایِ نقره ی ساسانی موزه ی بریتانیا

این بشقاب نقره ی ساسانی در موزه ی بریتانیا قرار دارد. برای بزرگتر دیدن عکس می توانید روی عکس کلیک کنید.

بخش میانی این بشقاب نقره ای، شاه ساسانی را به صورت نشسته نشان می دهد که حلقه ای را که نماد قدرت است به شخص ایستاده ای عرضه می کند. تختی که شاه بر آن نشسته، با موجودات افسانه ای بالدار محافظت می شود که در حقیقت نگهبانان فرمانروایی هستند. در بخش پایینی ِ تصویر میانی، دو شخص نشان داده شده اند که شخص ایستاده سربندی را به شخص نشسته تقدیم می کند. تصویر میانی با مجموعه ای از تصاویر یک جشن احاطه شده است.

آثار نقره ای ساسانیان با مهارت بسیار و زیبایی فراوان ساخته شده اند و همین موضوع باعث شد که تاثیر گسترده ای بر هنر در سایر نقاط دنیا داشته باشند. این تاثیر را می توان در آثار کشور چین در دوره ی سلسله ی تیانگ (618-906 میلادی) مشاهده کرد. همچنین تکنیک های ایرانیان به غرب راه یافته و در هنر روم تاثیرگذار بوده است در عین حال که در نقشهای آثار ساسانی نیز، المانهای وام گرفته شده از نقاط دیگر نیز به چشم می خورد.

نظر نویسنده ی وبلاگ: درختی که در دو بخش از تصویر دیده می شود همان «درخت زندگی» است که در بسیاری از آثار هنری ساسانی از جمله در تاق بستان به چشم می خورد.

توضیحات برگرفته از وبگاه موزه ی بریتانیا

سردیس شاهزاده ی هخامنشی از سنگ لاجورد

سردیس شاهزاده ی هخامنشی، محل کشف: کاخ آپادانا، محل نگهداری: موزه ی ایران باستان، جنس: سنگ لاجورد

وسایل بازی با قدمت 5000 ساله از تمدن جیرفت

پیشینه ی تمدن فراموش شده ی جیرفت در جنوب خاوری ایران  به پنج هزار سال پیش می رسد. کشف آثار این تمدن از آنجا شروع شد که در سال 2001 به دنبال سیل در هلیل رود یکی از افراد محلی شی ء قدیمی شناوری را بر آب دید. روز بعد تعداد زیادی از افراد در جست و جوی آثار پنج هزار ساله به حاشیه ی هلیل رود هجوم آوردند. آنها منطقه را به قطعات شش متر مربعی تقسیم کردند تا هر کس بتواند سهمی از این گنجینه ببرد.

در نهایت در سال 2003 تیمی از باستان شناسان بین المللی به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده به کاوش این سایت باستان شناسی پرداختند. گرچه کاوشهای این گروه به کشف تندیسها و ظروف منحصر به فردی مانند آنچه توسط افراد محلی غارت شده بود نیانجامید، ولی این گروه توانست ساختار قدیمی ای در این سایت پیدا کند که جزو زیگوراتها دسته بندی شد. همچنین در این کاوش، شش گور، یک مرکز صنعتی و تعداد زیادی اشیای دیگر یافته شد که در میان آنها 25 مهر وجود داشت. و مهمتر از همه یک لوح گلی که نخستین سند خدشه ناپذیر از نوشتار به حساب می آید یافته شد.

سه عکسی که به شکل کژدم (عقرب) و پرنده در ادامه می بینید سه اثر از تمدن جیرفت است. در مورد این آثار دکتر مجیدزاده این نظر را مطرح کرده است که این آثار کاربردی به عنوان تخته ی یک نوع بازی داشته اند (به همراه مهره هایی) و وسایل بازی های باستانی به شمار می آیند.

_____________

توضیحات برگرفته از وبسایت خانم Ewa Wasilewska استاد مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه یوتا

تندیسهای دوره ی اشکانی (پارتی)

نیم تنه، دوره ی اشکانی، موزه ی شوش (هنرمند عکاس: علی مجدفر *)

سردیس موزا همسر رومی فرهاد چهارم، موزه ی ایران باستان

نیم تنه متعلق به دوره ی اشکانی، موزه ی رضا عباسی (تهران)

تندیس بانویی از شهر هاترا (الحضر) در عراق، دوره ی اشکانی

تندیس از دوره ی اشکانی، موزه ی بغداد (عراق)

تندیس بانویی از دوره ی اشکانی، شهر هاترا (عراق)

تندیس بدن یک زن، جنس: مرمر، متعلق به قلمرو اشکانی (در یک حراج فروخته شد)

تندیس بدن یک زن، حنس: مرمر، متعلق به قلمرو اشکانی، موزه ی متروپولیتن

تندیس برنزی یکی از سرداران یا شاهزادگان اشکانی (احتمالا سردار سورنا)، محل کشف شامی (خوزستان)، موزه ی ایران باستان

تندیس متعلق به دوره ی اشکانی، متعلق به شهر هاترا (الحضر) عراق

تندیسی از دوره ی اشکانی متعلق به شهر هاترا (الحضر) در عراق

تندیس از دوره ی اشکانی، متعلق به شهر هاترا (الحضر) عراق

نقش برجسته ای از دوره ی اشکانی، موزه ی متروپولیتن نیویورک

آنچه به عنوان لباس غالب  مردان در دوره ی اشکانی شناخته شده است شامل شلواری پهن و چین دار و در بسیاری موارد بالاتنه ای با یقه ی هفت مانند است.

منبع عکس ها:

1- کانون پژوهشهای ایران باستان (CIAS)

2- وبسایت آقای علی مجدفر

3- وبسایت موزه ی متروپولیتن نیویورک

__________

* دوستانی که مطالب وبلاگ رو نقل می کنند لطفا حتما منبع اصلی عکس ها رو ذکر کنند خصوصا در مورد نخستین عکس که نام هنرمند ذکر شده.