شطرنج نهصد ساله ی نیشابور در موزه ی متروپولیتن
عکس بالا یکی از کهن ترین مجموعه های شطرنج را نشان می دهد که در نیشابور کشف شده و متعلق به سده ی دوازدهم میلادی یعنی حدود نهصد سال پیش است. این مجموعه اکنون در موزه ی متروپولیتن نیویورک قرار دارد. بر اساس منابع ادبی و نیز آثار باستانی یافته شده ریشه ی شطرنج به سرزمین هند بازمی گردد. از سال 600 پس از میلاد رد پای شطرنج در ایران دیده می شود. فردوسی در شاهنامه ریشه ی اختراع شطرنج را سوگواری شهبانویی بیان می کند که یکی از پسرانش در جنگ با پسر دیگرش کشته شده است و مهره های شطرنج در دو سو تعبیری از لشکرهای این دو فرزند است. فردوسی همچنین نحوه ی معرفی بازی شطرنج به ایران را به این گونه شرح می دهد که فرمانروای هند این بازی را، به عنوان یک چالش و مبارزه طلبی، همراه با نماینده ی خود به دربار ایران می فرستد و میزان مالیات خود به ایران را مشروط بر کشف راز و نحوه ی این بازی در دربار ایران می کند. این داستان را در شاهنامه می توانید در اینجا بخوانید.
عکس بالا یکی از کهن ترین و در عین حال کامل ترین مجموعه های شطرنج به جای مانده از دوران کهن است. مهره های به جا مانده از این مجموعه شامل هفده مهره ی فیروزه ای و پانزده مهره ی بنفش رنگ است. مهره ی شاه به صورت تخت شاهی بزرگی در میانه ی میدان نشان داده شده. مهره ی فرزان یا وزیر، که در شطرنج اروپایی ملکه است، به صورت تخت کوچکتری ساخته شده. مهره ی فیل دارای پایه ای دایروی و بخش بالایی آن مسطح است و دو برآمدگی که نشانه ی عاج های فیل است در جلوی آن دیده می شود. مهره ی اسب نیز دارای پایه ای دایروی است ولی در جلوی آن برآمدگی مثلث شکلی قرار دارد که صورت اسب را نشان می دهد. رخ، مهره ای با پایه ی مستطیل شکل است که در انتهای ردیف نشان داده شده است. پیاده نظام نیز به شکل مهره های کوچک گنبدی شکل با یک برآمدگی در بالای هر یک در ردیف جلو قرار دارند.
منبع: وبگاه موزه ی متروپولیتن نیویورک
پاسخی بگذارید
دیدگاه‌های اخیر
مشترک شوید
// استفاده از مطالب وبلاگ، با ذکر نام وبلاگ و دادن پیوند به وبلاگ مجاز است.
فقط مشکلم این ه که وقت ِ بازی با اینها گیج می شم که کی به کی ه :دی
سپاس، خیلی زیبا بود 🙂
تو مگه حال بازی فکری هم داری؟ :دی /// راستی دانشمند کوچولو جان شترنج رو درست بنویس :دی
درستش می کنم آریو جان. این واژه هایی که نگارش جاافتاده اش اشتباهه هم مصیبتی است. همیشه بین نوشتن درستش و اینکه در موتورهای جستجوگر غالبا نگارش نادرست است که جستجو می شه تناقض آزارنده یی هست.
مرسی درنگ جان. من هم این اثر رو خیلی دوست دارم. واقعا جالب ه که مجموعه ی کاملش باقی مونده بعد از اینهمه سال.
درود بر شما
از اینکه دوباره اغاز به کار کردید بسیار خوشحالم،مطلبی هم که گذاشتید پس از مدتها ،بسیار جالب و زیبا بود.
ممنون آرش جان و سپاس از لطفی که داری.
درود بر شما
من امیری پریان هستم. نویسنده تارنگار آسمانه ایران کهن درباره پژوهش های ایران باستان و زبان های ایرانی کهن. من نوشتار های شما را تا کنون دنبال کرده ام و بسیار عالی هستند. به ویژه نوشتارهای درباره تاریخ ایران باستان. من خودم درباره ایران باستان پژوهش می کنم و هم اکنون بر مقاله هایم درباره دودمان های پارس پس از فروپاشی هخامنشیان تا برآمدن ساسانیان کار می کنم و قصد دارم پس از پایان این مقاله ها آنها را در یک کتاب به چاپ برسانم. با سپاس فراوان
سلام دوست عزیز. من هم خواننده ی وبلاگ خوب شما هستم. پاینده باشید.
از این شطرنجه خیلی خوشم اومد دمت گرم. پیاده ها ظاهرا به شکل کلاه خود هستند و رخ هم کنگره دور قلعه
دقیقا من هم همین برداشت رو کردم که پیاده ها به شکل کلاه خود هستند ولی نمی دونم چرا در توضیحات خود موزه به این نکته اشاره نکرده.
این واقعا فوق العادست، بیشتر شبیه یک چیدمان مدرن هست تا یک اثر تاریخی. فرم مهره ها هم به سبک مینیمال نزدیکه. واقعا زیباست. ممنون که ما رو با این کار آشنا کردید. حسابی سر ذوق آورد منو. موفق باشید.
بسيار مطلب جالبي بود . من كه خودم نيشابوري ام از اين شطرنج هيچ اطلاعي نداشتم .
چه خوب بود، سپاس، من عاشق مطالب باستنیم
سلام! اولین چیزی که توجه مرا در این تصویر جلب کرد رنگ مهره ها بود! نه سفید و سیاه، بلکه چیزی نزدیک به سبز و قهوه ای. شاید به همین اندازه هم دنیای فکری آن ها در تمایز و تقابل این و آن محصور نبوده.
چرا دوباره رفتی تو کُما رائیکای عزیز؟!
تعبیر زیبایی بود. مثل همیشه از خوندن نگاه جالبت به موضوع خوشحال شدم. در مورد کما هم راستش کمی بی حوصله ام. حالا سعی می کنم مطلب جدید بذارم.
حیف که یه سربازش کمه !
با تشکر، فکر کنم اگر به جای رخ می نوشتید قلعه و آن شکل هفت مانند نشانه گنگره دیوار است توضیحات شما کامل میشد. فقط یک پیشنهاد بود
حیف این اثار ارزشمند که باید در کشور عزیزمان نگهداری شود جایشان خالیست…