دو نامه از بانویی سغدی

یکی از نامه های سغدی که با نام Sogdian Letter 1 شناخته می شود، جنس: کاغذ، ارتفاع: 25 سانتی متر، پهنا: 40.9 سانتی متر، قدمت: 312-314 میلادی، محل کشف: دون هوانگ، زمان کشف: 1907 میلادی، محل نگهداری: کتابخانه ی بریتانیا (آیتم  Or.8212/92.1 (T.XII.a.ll.1))

نامه های سغدی که غالبا نامه های تجاری هستند، جزء آثار غیردینی (غیر از آثار بودایی، مانوی، و مسیحی) هستند که به شناخت زبان سغدی کمک بسیار کرده اند. برخلاف اغلب نامه های سغدی که توسط مردان نوشته شده، دو نامه توسط بانویی به نام میونای (Miwnay) نوشته شده. نامه ها در دوران قحطی و جنگ پس از فروپاشی حکومت مرکزی چین نوشته شده است. مخاطب نامه ی نخست که در تصویر بالا دیده می شود مادر او، چتیس (Chatis) است. او برای مادر خود شرح می دهد که چگونه در دون هوانگ توسط شوهر خود، نانای-دات (Nanai-dhat)، رها شده و اینکه او چگونه در جستجوی کسی است که او را به خانه ی مادرش بازگرداند ولی همه یکی پس از دیگری از این کار سر باز می زنند. بنابراین او و دخترش شاین (Shayn) با صدقه ای که از معبد زرتشتیان می گیرند روزگار می گذرانند.

مخاطب نامه ی دوم او، همسرش است و او از این شکایت می کند که همسرش او را رها کرده و حتی نامه های او را پاسخ نمی دهد. اگرچه ابتدای نامه با ادب آغاز می شود، ولی همچنان که او بدبختیهای خود را شرح می دهد، لحن نامه نیز تغییر می کند. او می گوید که من، خلاف رای مادر و برادرانم، تو را اطاعت کردم و به دون هوانگ آمدم. حتما خدایان در همان لحظه بر من خشم گرفتند. من ترجیح می دهم که همسر یک سگ یا یک خوک باشم تا همسر تو.

در انتهای نامه، دختر او نیز مطلبی اضافه می کند که او و مادرش مجبور شده اند خدمتکار چینی ها بشوند. ولی به نظر می رسد او شخصی به نام فرخوند را بیش از پدر خود ملامت می کند. ممکن است فرخوند یکی از کارگزاران پدر او بوده که برای صاف کردن قرض خود، او و مادرش را در اختیار خانواده ی چینی قرار داده است.

امروز می دانیم که این دو نامه هرگز به مقصد نرسیده اند و در سال 1907 در بقایای یک برج مراقبت در شمال غرب دون هوانگ یافته شدند.

متن دقیق نامه ی 1 در زیر آمده است:

[از دختر او] ، زن آزاد می[ونای]، به [مادر] عزیزش چتیس، برکت و احترام. روز خوبی خواهد بود برای کسی که شما را سالم و آسوده ببیند. و [برای من] آن روز بهترین زمان خواهد بود که خودمان شما را در سلامت کامل ببینیم. من بسیار مشتاق دیدار شما هستم، اما بخت و اقبالی ندارم. من از مشاور ساغارک درخواست کردم، اما شورا می گوید: در اینجا هیچ خویشاوند دیگری به جز آرتیوان به نانای-دات نزدیکتر نیست. و من از آرتیوان درخواست کردم، اما او می گوید: فرخوند … ، و من از عجله امتناع می کنم ، امتناع می کنم … و فرخوند می گوید: اگر بستگان شوهرت رضایت ندهند که نزد مادر خود برگردی، من چگونه می توانم تو را ببرم؟ صبر کن تا … بیاید ؛ احتمالا نانای-دات بیاید. من بدبخت، بدون لباس، بدون پول زندگی می کنم. وام می خواهم، اما هیچ کس به دادن وام به من رضایت نمی دهد. بنابراین من به صدقه های موبد وابسته هستم. او به من گفت: اگر می روی، من یک شتر به تو می دهم، و یک مرد باید با تو بیاید و من در راه از تو به خوبی مراقبت می کنم (؟). باشد که او برای من این کار را انجام دهد تا زمانی که شما نامه ای برای من بفرستید!

مراجع:

وبگاه کتابخانه ی بریتانیا

وبگاه پروژه ای در Smithsonian با نام سغدیان تاثیرگذاران جاده ی ابریشم

تندیس بانوی ساسانی

تندیس بانوی ساسانی، جنس: گچ، ارتفاع: 28.5 سانتی متر، قدمت: سده ی پنجم میلادی، منطقه ی جغرافیایی: کاخ یک کیش

 

تندیس پنج هزارساله ی زنی یافته از تپه ی تورنگ

تندیس یک زن، جنس: سفال، قدمت: بین 3100-2900 تا 1900 پیش از میلاد، منطقه ی جغرافیایی: تپه ی تورنگ، محل نگهداری: موزه ی باستانشناسی و مردمشناسی دانشگاه پنسیلوانیا

مرجع: وبگاه موزه ی باستانشناسی و مردمشناسی دانشگاه پنسیلوانیا

تندیس 3500 ساله ی زن نیایشگر شوش

تندیس یک زن پرستنده (نیایشگر)، جنس: برنز، اندازه: 12.5 سانتی متر، قدمت: 1500 تا 1100 پیش از میلاد(دوره ی ایلام میانه)، منطقه ی جغرافیایی: شوش، محل نگهداری: موزه ی متروپولیتن

مرجع: وبگاه موزه ی متروپولیتن

تندیس سه‌هزارساله‌ی زن از جنس عاج

تندیس زن، جنس: عاج، ارتفاع: 22.5 سانتی‌متر، پهنا: 8.5 سانتی‌متر، قدمت: هزاره‌ی نخست پیش از میلاد، منطقه‌ی جغرافیایی: جنوب غربی دریای خزر، محل نگهداری: موزه‌ی اسمیتسونیان

مرجع: وبگاه موزه‌ی اسمیتسونیان

پیکره‌های برهنه‌ی مرد و زن مارلیک

پیکره‌ی سفالین مرد و زنی که در ناحیه‌ی سینه‌ی هر یک، ظرفی لوله‌دار قرار دارد. این پیکره ها که هر دو 37.5 سانتی متر طول دارند، متعلق به تمدن مارلیک هستند.

دیسک 3000 ساله با نقش زنی در حال زایمان

سرِ سنجاق با نقش زنی در حال زایمان، جنس: برنز، قدمت: 1500 تا 700 پیش از میلاد، منطقه ی جغرافیایی: لرستان، محل نگهداری:موزه ی لوور

مرجع: برنزهای لرستان  نوشته ی Donald N. Wilber

نقش برجسته ی 2800 ساله ی زنی در حال نخ ریسی

نقش برجسته ی نخ ریسی، جنس: قیر طبیعی، قدمت: سده ی هشتم تا ششم پیش از میلاد (دوره ی ایلامی نو)، منطقه ی جغرافیایی: شوش، محل نگهداری: موزه ی لوور

تصویر بالا نقش برجسته ای از نخ ریسی در دوره ی ایلام نو را نشان می دهد. این اثر یکی از معدود آثار آن دوره است که شخصیت اصلی آن را یک زن تشکیل می دهد. به جز آثاری که مختص ایزدبانوان است، در بسیاری از آثار زنان در کنار مردان و به صورت شخصیت غیر اصلی نشان داده می شدند. در این نقش برجسته زنی با دستانی پوشیده از زیور آلات، به حالت غیر رسمی و چهار زانو در برابر میزی نشسته است. او دوک نخ ریسی را که در بالا دارای فرمی گُل مانند است با دست چپ خود گرفته است. در این نقش، کلاف نخ دیده نمی شود. دلیل این امر شاید این باشد که هدف اصلی تقش برجسته نشان دادن عمل نخ ریسی نیست بلکه نمایش کار رضایت انگیزانه ی نخ ریس به شخصیت مهمی است که در سوی دیگر میز قرار داشته.

ریسنده ی نخ لباس تونیک مانند بدون آستینی به تن دارد و سرپوشی که بر شانه اش افتاده، موهای بلند او را نمایان ساخته است. او بدنی فربه، چهره ای آرام و لبخندی بر لب دارد. صندلی ای که نخ ریس بر رویش نشسته است با پارچه ای پوشیده شده که نقوش حاشیه ای آن بخش بالایی صندلی را، که در تصویر قابل دیدن است، پوشانده است. در جلوی صندلی میزی با پایه های کوتاه و رویه ای ضخیم، قرار گرفته. بر روی میزخوراکی از ماهی و شش -هفت عدد نان وجود دارد. در پشت سر زنی که در حال نخ ریسی است، شخصی ایستاده که با بادبزنی مشغول باد زدن نخ ریس است. این شخص نیز لباسی با  آستینی کوتاه به تن دارد و دستانش با زیورآلاتی پوشیده شده است.

منبع: کتاب Persian responses- political and cultural interaction with(in) the Achaemenid Empire ویرایش C. Tuplin

وبگاه موزه ی لوور

آویز 3200 ساله، هدیه ی شاه ایلامی به دخترش

تصویر بالا آویزی را نشان می دهد که در بالای آن سوراخی برای آویختن ایجاد شده است. نوشته ی ایلامی که در کنار آن دیده می شود چنین است:

«من، شیلهاک-اینشوشیناک، گسترنده ی فرمانروایی، این یشم را از [سرزمین] پورالیش گرفتم. آنچه دقیق و پرزحمت ساخته شده، من در اینجا قرار دادم و به بار-اولی دختر دوست داشتنی ام دادم.»

صحنه ای که بر روی آویز کنده کاری شده است، نشان دهنده ی هدیه دادن آویز توسط شاه به دخترش بار-اولی است. نوع آراستن موها، همان نوع متداول در ایلام از دوهزارسال پیش از میلاد است. قدمت این اثر 3200 سال است و اکنون در موزه ی بریتانیا قرار دارد.

مرجع: وبگاه موزه ی بریتانیا

بشقاب نقره ی 1300 ساله با نقش زنی سوار بر اژدهای بالدار

بشقاب با نقش زنی سوار بر اژدهای بالدار، جنس: نقره، قطر: 20.6 سانتی متر، قدمت: سده ی هشتم میلادی، محل نگهداری: موزه ی متروپولیتن

نوع فلزکاری که در این اثر دیده می شود، ادامه ی هنر فلزکاری ساسانی است. نقش بشقاب نیز بی شباهت به نقش این بشقاب ساسانی در موزه ی ارمیتاژ که فلوت زنی را سوار بر اژدها نشان می دهد نیست.

مرجع: وبگاه موزه ی متروپولیتن